به گزارش خبرگزاری حوزه، دغدغه تقویت ایمان جوانان، دغدغهای همیشگی است. چگونه میتوان در دنیای پرچالش امروز، بذر ایمان را در دل نسل جوان کاشت و آن را آبیاری کرد؟ بیایید با هم به بررسی راهکارهای تقویت ایمان نسل جوان بپردازیم.
سوال:
چگونه ایمان نسل جوان را تقویت کنیم؟
پاسخ:
ایمان دارای ابعادی چندگانه است که در برنامههای آموزشی و تربیتی بایستی به همه آن ابعاد توجه کرده و برنامههایی داشت. بنابر این جهت تقویت ایمان و روحیه دینی جوانان اقدامات چندبعدی می توان انجام داد؛ که در چهار بخش دسته بندی می شوند.
الف ـ تقویت بُعد شناختی (اقناع فکری)
ب ـ تقویت بعد عاطفی (اقناع روحی)
ج ـ تقویت و تصحیح رفتارها و برخوردها.
د ـ سالم سازی محیط.
الف ـ تقویت بُعد شناختی (اقناع فکری):
از جمله تأثیراتی که جامعه ای را متحول می کند، تأثیر در جهان بینی افراد آن جامعه است. اساسی ترین، عمیق ترین، و ماندگارترین، تأثیری که می توان در یک جامعه بهوجود آورد و به وسیله آن زندگی عقلانی و انسانیِ افرادِ آن جامعه را متحول کرد، تأثیر در جهان بینی و ارزشگذاریِ آن جامعه می باشد. یا به تعبیری دیگر، تأثیر در باورِ آن جامعه می باشد. تأثیر انبیاء ـ صلّی الله علیه و آله ـ در جامعه ها از این نوع بوده است؛ و جانشینان و پیروان آنان نیز باید فعالیتشان را متوجه به این جهت و متمرکز در این کانون کنند.[۱] ما نیز اگر بخواهیم برای تقویت ایمان دینی جوانان کاری انجام دهیم و برای این تحول مهم گامی برداریم، ناگزیر باید ابتدا در تصحیح و یا تقویت باورِ این افراد بکوشیم. رشد فکری و علمی در مسائل دینی، مهمترین عامل پرورش دین و ایمان بشمار می رود. لذا دین اسلام بر پرورش نیروی عقلانی افراد، تأکید فراوان نموده است. قرآن کریم می فرماید:«ادْعُ إِلی سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَه ِ وَ الْمَوْعِظَه ِ الْحَسَنَه ِ[۲] »«با حکمت و اندرز نیکو(موعظه) به راه پروردگارت دعوت کن.»
یعنی ابتدا باید مرحله معرفتافزایی و اقناع فکری (حکمت = برهان) طی گردد و دین مردم، بر پشتوانه محکم عقلانیت و اندیشه استوار گردد. برای تحقق این هدف باید رشد فکری دانشجویان را بالا برده، و به آنان قوه تجزیه و تحلیل بدهیم و نیروی عقلانی آنان را پرورش بدهیم. با در نظر گرفتن روحیه دانشجویی و درک و فهم بالای آنها، راهکارهایی برای تقویت این بُعد پیشنهاد می دهیم:
۱. استفاده از اساتید قوی برای دروس معارف:
در مورد تعیین و استفاده از استادهای قوی و دانشمند در زمینه معارف اسلامی در مدارس و دانشگاهها، نقش اساسی را مسئولین دارند ولی خود جوانان و نوجوانان نیز در این زمینه، بدون نقش نمی باشند. به هر حال باید اساتید و معلمانی برای تدریس در درس های معارف انتخاب گردند که دارای سطح بالایی از دانش دینی باشند. به عبارت بهتر متخصص در مسائل دینی باشند و بتوانند در زمینه های اعتقادی و کلامی، فقهی و اخلاقی و .... پاسخگوی جوانان باشند و مطالب صحیحی به آنان ارائه دهند.
۲. برگزاری نشستها و حلقههای معرفتی به صورت های تخصصی:
می توان در این جلسات از مبلغان و علماء حوزه علمیه که دارای تخصص در رشته های خاصی مانند عقاید، تاریخ، فقه، قرآن، حدیث، اخلاق و .... هستند استفاده نمود. مثلاً جلساتی در زمینه مسائل اعتقادی برگزار کنیم و از علمای متخصص در این زمینه دعوت کنیم تا جوانان مسائل خود را در این زمینه کسب نمایند.
۳. برگزاری جلسات پرسش و پاسخ با حضور اساتید دینی.
۴. برگزاری میزگرد با کمک گرفتن از خود جوانان، که برای آنها نیز جذاب خواهد بود.
این برنامه نیز به شکل های گوناگون و به صورت ساده و خودمانی می تواند انجام پذیرد.
تذکر: در تمام مراحل بالا از افرادی که متخصص در دین نیستند نباید استفاده کنیم، زیرا ممکن است تأثیر معکوس داشته باشد، و باید بدانیم «دیندار بودن شخص به معنی داشتن تخصص در دین نمی باشد.»
۵. جمع آوری شبهات و فراهم آوردن پاسخ آنها:
گاهی در زمینه های مختلف و به صورت سازماندهی شده و به منظور سست کردن پایه های دینی جوانان، شبهاتی در سطح جامعه رواج پیدا می کند غالباً نشر این شبهات از سوی افراد مغرض است. البته در بسیاری از موارد نیز ذهن جوالّ و تیز افراد دقیق به این شبهات توجه می کند.
۶. اجرای سیر مطالعاتی:
یکی از روش های پرورش نیروی عقلانی، مطالعه و تصحیح اطلاعات می باشد. دانشجویان عزیز می توانند با اجرای سیر مطالعاتی،[۳] کتابهای مناسب را به صورت دوره ای و منظم مطالعه کنند. به عنوان مثال کتاب هایی در زمینه حجاب اسلامی تهیه نموده و آنها را در بین جوانانی که در یک گروه خاص قرار دارند قرار دهیم و... ضمناً برای حل مشکلات مطالعه (ابهاماتی که شاید پس از مطالعه پیش بیاید) می توانیم به عالمان و متخصصان دینی مراجعه کنیم و ابهامات احتمالی را رفع نماییم.
۷. پخش نرمافزارها و نوارهای سخنرانی در زمینه های معارف اسلامی و متناسب با نیاز.
ب ـ تقویت بعد عاطفی (اقناع روحی)
برای پیمودن مسیر الهی، غیر از مسائل شناختی (اقناع فکری)، تقویت بُعد عاطفی و اقناع روحی نیز لازم می باشد. در رفتارهای انسان غیر عوامل شناختی، عوامل دیگری به نام انگیزش ها و هیجانات نیز نقش ایفا می کنند. که عامل این انگیزشها و هیجانات، احساسات و عواطف می باشد.[۴]
بنابراین برای تقویت ایمان جوانان، بعد عاطفی آنان نیز باید تقویت گردد و آنان از نظر روحی نیز باید اقناع بشوند. در واقع انگیزهسازی که موتور حرکتی انسان میباشد گاهی از ابعاد دیگر در اولیت برنامهها قرار میگیرد. برای این قسمت نیز راهکارهایی را پیشنهاد می دهیم:
۱. ایجاد روابط نزدیک و صمیمی با جوانان و تبلیغ چهره به چهره.
۲. الگودهی و نشان دادن چهرههای شاخص معنوی که جوانپسند است.
۳. تشکیل جلسات سخنرانی(جلسات وعظ)
موعظه یعنی استفاده از عواطف انسانها برای دعوت آنان به حق.[۵] موعظه کلامی است که به دل نرمی و دقّت
می دهد، قَسْوَتْ را از دل می برد، خشم و شهوت را فرو می نشاند، هواهای نفسانی را تسکین می دهد، به دل صفا و جلا می دهد. هیچ کس نیست که از موعظه بی نیاز باشد و هیچ جامعه ای هم نیست که احتیاج به موعظه پیدا نکند. امام علی ـ علیه السّلام ـ به یکی از اصحابش می فرمود: عِظنی؛ مرا موعظه کن! و می فرمود: در شنیدن اثری هست که در دانستن نیست.[۶]
مقام معظم رهبری در رهنمودهایی که به دانشجویان داشته اند، فرمودند:«باید همیشه نصیحت شنید. همه باید بشنوید. هر وقت احساس کردید که دل و روحتان سنگین شده، مدتی آن لطافت را ندارید، میل به عبادت ندارید، میل به دعا ندارید، یک نفر را پیدا کنید، بگویید شما را نصحیت کند.»[۷] قرآن کریم می فرماید: «ادْعُ إِلی سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَه ِ وَ الْمَوْعِظَه ِ الْحَسَنَه ِ[۸]» «با حکمت و اندرز نیکو (موعظه) به راه پروردگارت دعوت کن.»
پس لازم است با دعوت از مبلغان محبوب، پرشور، جذاب و صادق، جلسات سخنرانی تشکیل دهیم.
البته برای این منظور می توانیم از ایام ویژه مانند اعیاد و شهادتها استفاده نمائیم.
۴. برگزاری مراسمهای اثرگذار در ایام ویژه و استفاده از مداحان خوب و معروف:
در روزهایی همچون عید غدیر، فطر، روزهای ولادت ائمه، دهه فجر و ... می توانیم مراسمی ترتیب دهیم و در چنین مراسماتی با تزئین و برنامه های مداحی، حال و هوای دیگری به محیط محله یا مدرسه و دانشگاه بدهیم. و همچنین در ایام شهادت اهلبیت بویژه در ماه محرم و صفر، جلسات عزاداری تشکیل دهیم. لیالی قدر و ایام اعتکاف نیز فرصت مناسبی برای تغذیه روحی دانشجویان می باشد.
در این میان ایجاد و تعمیق محبت اهل بیت از اهمیت والایی برخوردار است. توجه به اهل بیت موجب ایجاد محبت آنان در دل جوانان می گردد و محبت آنان موجب معرفت آنان خواهد گردید. عشق و محبت اهل بیت می تواند باعث بصیرت و شناخت بیشتر نسبت به آنان گردد. روحیه دینی فرد مسلمان با صحبت اهل بیت تکمیل می گردد.
تذکر:
۱. در تمامی این مراسمها سعی کنیم از سخنرانان مناسب که در بند بالا اشاره شد استفاده نمائیم.
۲. برگزاری دعای کمیل و توسل و زیارت عاشورا و... (خیلی متنوع و جذاب اجراء شود و زیاد طولانی و کسالت آور نباشد، دعا خوان بسیار خوش صدا باشد. پس از دعا پذیرایی مختصری شدن و ...)
۳. جلسات خودمانی با علماء (روحانیانی که دارای ویژگی جذب و روحیه مناسب باشند).
۴. رواج فرهنگ انتظار و فرهنگ مهدویت.(با برنامه های متنوع مانند مسابقات کتابخوانی) اهدا جزوه، اردو به جمکران و ...)
ج ـ تقویت و تصحیح رفتارها و برخوردها
اگر نگاهی به تاریخ صدر اسلام داشته باشیم، موارد فراوانی خواهیم یافت که افرادی به خاطر برخورد صحیح و رفتار درست به اسلام گرویده اند. پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ و اهل بیت در موارد زیادی، افرادی را به وسیله برخورد نیکو مسلمان نموده اند. امام صادق ـ علیه السّلام ـ می فرمایند: «مردم را به غیر زبان (کردار) خود به خیر و نیکی دعوت کنید».[۹] در نقطه مقابل نیز افرادی را مشاهده می کنیم که به دلیل یک برخورد نامناسب و ناصحیح یک متدین از دین گریزان شده اند.
مسلمان در رفتار با دیگران، در تربیت و ارشاد و هدایت آنان باید خلق و خوی محمدی ـ صلّی الله علیه و آله ـ داشته باشد، ملایم، مهربان و دلسوز باشد، همانند طبیبی به مداوای بیمار خود همت گمارد و از خشونت و خشم بی جا دوری کند تا با گوش و دل و از اعماق جان، تحت تأثیر سخنان وی قرار گیرند و در غیاب او هم جانب او را نگاه دارند.[۱۰]
ما باید در برخوردها و رفتار خود با جوانان در امر به معروف و نهی از منکر، حتماً باید نکات زیر را رعایت نمائیم:
۱. اول خودمان را اصلاح نمائیم و روی خودمان کار کنیم.
۲. در گفتار و در اعمالمان صادق باشیم.
صدق عملی یا رفتاری به معنای مطابقت اعمال و رفتار انسان با گفتار یا اعتقاد وی می باشد، یعنی رفتار انسان تصدیق کننده گفتارش و یا مصدق اعتقادش باشد هر چند سخنی هم نگوید.[۱۱]
۳. رعایت ادب و تواضع در برخوردها.
ادب و فروتنی در برخوردها و در گفتار، دلها را به هم نزدیک می سازد و باعث تأثیر در دیگران می گردد. گاهی اوقات، کاری که ادب می کند دهها استدلال نمی کند. طیب کلام، مخصوصاً در زمان ما، که ما را به خشونت متهم
می کنند، جاذبه عجیبی دارد.
۴. برخورد کریمانه و بزرگوارانه در مقابل اشتباهات دیگران.[۱۲] (تقویت ابعاد مثبت استفاده از صفات مثبت اشخاص برای محو کردن صفات زشت آنها)
۵. جلوگیری از کارهای بد دیگران، با کارهای نیک.[۱۳] و عدم اجبار و فشار نسبت به مسائل دینی این کار باعث
می شود کسی که با ما دشمنی دارد، همانند دوست صمیمی گردد.[۱۴]
۶. نرمخویی، خداوند به حضرت موسی ـ علیه السّلام ـ می فرماید: با او(فرعون) به نرمی سخن بگویید ...[۱۵] و در ستایش پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می فرماید:«به سبب رحمت خدا است که تو در برابر آنان نرمخو هستی و اگر تندخو بودی، از پیرامون تو پراکنده می شوند.[۱۶]
با توجه به این توصیه ها امر به معروف و نهی از منکر نیز نیتجه خواهد داد. و اگر ریزه کاریهای امر به معروف و نهی از منکر رعایت نشود تأثیر معکوس خواهد داشت.(مطالعه کتابهایی در این زمینه ضروری است)
د ـ سالم سازی محیط
یکی از عوامل مهم شکل گیری شخصیت و تغییر انسان، شرایط مختلف محیطی است.[۱۷] محیط فاسد زمینه فساد و محیط سالم زمینه رشد و تعالی آنها را برای افراد ایجاد می کند.[۱۸]
بنابراین برای تقویت و حفظ روحیه دینی جوانان لازم است محیط دانشگاه سالم و دور از هر گونه مظاهر فساد باشد.
فسادهای سیاسی و فرهنگی و اقتصادی از چشمان کنجکاو جوانان مخفی نمی مانند و کم کم زمینه افسردگی او را فراهم می نمایند. جوان که شخصیتی آرمانگرا داشته و هنوز فطرت اولیه خود را از دست نداده است نمی تواند وجود این مشکلات را در جامعه خود بپذیرد و در نتیجه وجود ناهنجاری های اجتماعی محیط مشکلات روحی فراوانی را بر او تحمیل می کند از سوی دیگر با گذشت زمان این نابسامانی ها و فسادها با استفاده از انواع جاذبیت ها او را به سوی خود می کشد و فطرت پاک او را آلوده می کند. مبارزه با این گونه فسادها و ایجاد محیط پاک برای جوانان وظیفه همه مردم و مخصوصاً مسئولین کشوری می باشد که با برنامه ریزی و مبارزه با انواع فساد موجب تقویت ایمان جوانان شوند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۳. روان شناسی رابطه، دکتر غلامعلی افروز، انتشارات توادر(خصوصا قسمت اول کتاب).
پی نوشت ها:
[۱] . مصباح یزدی، محمد تقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، شرکت چاپ و نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۸، ص۲۴۲.
[۲] . نحل / ۱۲۵.
[۳] . در زمینه سیر مطالعاتی آثار شهید مطهری مطلعات و برنامهریزیهایی انجام گرفته و منتشر شده است که از طریق سایتهای جستوجو قابل دستیابی است.
[۴] . مصباح یزدی، محمد تقی، آذرخشی از آسمان کربلا، قم، مؤسسه امام خمینی(ره).
[۵] . دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۰، ص۲۸۹.
[۶] . مطهری، مرتضی، ده گفتار، انتشارات صدرا، ۱۳۷۵، ص۲۶۰.
[۷] . دانشگاه و دانشجو در آئینه رهنمودهای مقام معظم رهبری، دفتر مقام معظم رهبری، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶، ص۱۹۷.
[۸] . نحل / ۱۲۵.
[۹] . کلینی، محمد، اصول کافی، دفتر نشر فرهنگ اهل بیت ـ علیه السّلام ـ ، ج ۳، ص ۱۶۲. (کتاب ایمان و کفر، باب راستگویی و اداء امانت).
[۱۰] . مصباح یزدی، محمد تقی، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسه امام خمینی(ره)، ۱۳۷۸، ج۳، ص۳۸۸.
[۱۱] . همان، ص۳۳۶.
[۱۲] . فرقان / ۷۲.
[۱۳] . مؤمنون / ۹۶؛ رعد / ۲۲.
[۱۴] . فصلت / ۳۴ و ۳۵.
[۱۵] . طه / ۴۴.
[۱۶] . آل عمران / ۱۵۹.
[۱۷] . دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۰، ص ۲۶۶.
[۱۸] . نصری، عبدالله، مبانی انسان شناسی در قرآن، نشر بنیاد انتقالی به تعلیم و تربیت اسلام، ۱۳۶۱، ص ۳۲۲.
منبع: مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزههای علمیه
نظر شما